Serebral Palsi Hastalığına Ortopedinin Katkıları

Ali Fuat Karataş: Hep dediğimiz şey, yani cerebral palsy bir multidisipliner yaklaşım. Her çocuk farklı, tamam bunlar genel sınıflandırmalar; tutulumlarına göre, orta beden, nöroloji ve fizik tedavi beraber hareket edecek ve bu çocuğu beraber büyütecek, sorunsuz, komplikasyonsuz. Bu hastalık geçmeyecek, bu hastalık bitmeyecek. Bu hastalığın etkileri kontrol edilecek, çocuğa rahat, hayat kalitesini artıracak bir yaşam sunulacak. Yürümüyorsa yürümesi sağlanacak, oturmuyorsa oturması sağlanacak. Skolyoz başlamışsa, omurgası bozuluyorsa, bozulması engellenecek. Her şey, yani hijyeni rahat yapılabilecek, ailenin konforu artırılacak. Aile bu çocuğu yıllarca büyütecek, yıllarca altını değiştirecek, buna yardım edeceğiz. Cerebral palsy böyle bir şey; geçmeyecek, ailelere çok büyük umutlar vaat etmiyoruz ama olduğu durumdan daha iyi bir üst dereceye çıkarabileceğimiz konusunda gerçekten aydınlatıyoruz ve nasıl gidilmesi gerektiğini anlatıyoruz.

Bu çocukta bu yani, tutulumuna göre işte daha diplegic ama sert bir çocuk. Altı-yedi yaş olmasına rağmen fizik tedavi almış, botoks uygulamalarında sanırım aksaklık olmuş. Çok iyi yönetildiğine inanmadığım bir çocuk. Ama fizyoterapistinin bir şekilde bana ulaşıp, “Hocam rehabilitasyonda bir direnç var, yol alamıyorum,” diye yardım istediği çocuklardan. Tamam, artık biz buna dokunacağız, yani biz burada devreye girmemiz lazım. Fizyoterapistin önünü açmamız lazım. Çocuğun önünü açmak demek, fizyoterapistin önünü açmak demek. Yüzde yani bunun rehabilitasyon alabildiğini devam ettirmem, kemikten uzaklaştırmam lazım. Artık algoritma dediğim gibi botokslarla başlayıp, alçalamalarla, botoks sonrası alçalamalarla devam eden belli bir yaşa getirebildiğimiz, işte eklem koruyucu, kalça koruyucu, ayak bileği koruyucu tedavi yaklaşımları. Gerekirse kas uzatmaları, işte kaslara zarar vermeden kasın boyunu uzatma teknikleri son derece başarılı. Ve bundan sonra gerekirse kas tendon transferleri; yani uygunsuz çalışan tendonun, kasın yerini değiştirip, çocuğun aleyhine çalışan bir kası çocuğun lehine çevirdik. Bir kandırmak, biraz kandırmak vücudu.

Spiker: Bahsettiğiniz hepsi aslında bir video konusu hocam.

Ali Fuat Karataş: Satranç oynuyoruz. Bizimle mücadele eden bir durum var, bir patoloji var. Diyoruz ki sen madem bize oyun oynuyorsun, bazı şeyleri fazla fazla çalıştırıyorsun, o zaman ben bunları lehime değiştirebilir miyim? Çalışanlarla, çok çalışanları yeni değiştirebilir miyim? Çok çalışanların bir kısmını başka bir kemiğe, başka bir yere transfer edip, çocuğun lehine dönüştürebilir miyim? Bunlar oyunlar, bunlar başarı. Yani kemik ameliyatları da başarı ama aslında burada hedef işte botoks tedavileri, rehabilitasyon, alçalamalar, kas ameliyatları, kas uzatmaları ve bunlarla belli bir büyüme sağlayabilmek.

Spiker: Yani cerebral palsy tanısı alan aileler, bu söylediklerimizi anlayacaktır.

Ali Fuat Karataş:Buradaki şey şu; cerebral palsy utanılacak bir durum değil. Cerebral palsy’li çocuklar, yani mental fonksiyonları çoğunun çok çok iyi.

Spiker: Çok çok iyi ve çok üstün var.

Ali Fuat Karataş: Yani böyle hani, işte hani mental fonksiyonları düştü, işte benim çocuğuma cerebral palsy’li demeyin, veya spastik demeyin falan. Bu farklı bir şey. Yani bu mental fonksiyonların iyi olması, kötü olması farklı bir şey. Bunlar canavar gibi çocuklar çoğu ve bunlara biraz yardım edildiği zaman bunlar, vücuttaki mücadelesi azaltılıp mental fonksiyonları ürün piyano çıkarıldığı zaman, çok çok başarılı yerlere gelebilen çocuklar. Bunlara biraz yardım edeceksiniz. Bu çocuk kaslarıyla uğraşmayacak, yürümeyle uğraşmayacak, dengeyle uğraşmayacak, düşmekten korkmayacak ki çevresiyle uğraşsın, sosyal gelişimini tamamlasın, okul başarısını açsın. Hedef bu; böyle büyütmek en önemli amacımız.

İşte mesela bu çocukta hemen tedavilere başlamışız. Ama tedavi sonrası, işte belli bir süre kas ameliyatlarından sonra cihazlamalar, rehabilitasyon programı, nasıl bir rehabilitasyon olacağı... Hemen fizyoterapistiyle ilişkiye geçmişiz, demişsiniz ki “Ben şunu şunu şunu yaptım, şu kaslarda oynadım, bu kaslarda uzatma yaptım. Senden de beklentim bu, öncesi bana gelişir, sonrası hepsini paylaşıp onunla beraber, gerekirse ameliyata davet ediyoruz bir kısmını. Yani gel seyret ne yaptığımızı ki ondan sonra rehabilitasyonumuzu beraber doğru uygulayalım.” Müthiş bir koordinasyon sağlıyor, müthiş bir organizasyon sağlıyor. Aileler mutlu, çok başarılı. Yani bunlar çok böyle üstün cerrahiler değil aslında. Ben bunları asistanlarıma da öğretiyorum. Asistanlık seviyesinde yapılabilen ameliyatlar ama hani çok tecrübe de ister. Doğru, işte uzatmaları, doğru kas dengesini sağlayacaksınız. Ama ondan sonra da bu süreci iyi yöneteceksiniz. Aslında iyi bir yönetmen olacaksınız. Cerrahi olarak ele alacaksanız, hani burada artık okunacaksanız, sonrasında çok iyi yazacaksınız. Yani 15. gün hangi cihaz takılacak, ondan sonra ne zaman fizik tedaviye başlanacak, kontrolü ne zaman gelecek, cihazın şekli ne zaman değişecek, hangi kaslar zayıf, hangileri çalışmamış, artık hangileri çalışacak, burada bir organize edeceksiniz. Orkestra şefi gibi yönetmeye başlayacaksınız.

Burada çocuk ortopedisi aslında tüm dünyada bu aşamaya geldi. Biz çok şanslıydık, değerli hocalarımızın da teşvikleriyle yurt dışında, cerebral palsy konusunda, çok çok değerli insanlarla, başta Freeman Miller olmak üzere kendine adamış insanlarla bu algoritmaları gördük ve ne kadar başarılı olduklarını gördük ve buraya taşıdık. Bu açıdan son derece rahatız, yani geldiği yaş ve aldığı tedavilerle. Tabii erken gelince çok mutlu oluyoruz, yani ne kadar az zarar yaparsak bu kadar iyi sonuç alıyoruz. Biz cerrahız, ameliyat yapmak istiyoruz ama aslında çok büyük ameliyatlar gerek kalmıyor. Eğer daha düşük yaşlarda, daha küçük yaşlarda bu işi kontrol eline alabilirsek, bu çocuğa bir şekilde dokunabilirsek, küçük küçük operasyonlarla çocuğun bütün gidişatını değiştirip fizyoterapiste teslim ediyoruz. Bir yıl sonra başka bir hastalık, çocuk büyüdüğü için aslında başka bir çocuk olarak, başka bir insan olarak gelecek. Bunu da biliyoruz. Biz üç yıl, dört yıl, iki yıl, üç yıl çocuğun boy uzamasını, her şeyini hesaplıyoruz ve ileride bu hastalığın başına yol açacağı problemleri de hesaplayarak ona göre kas ameliyatları, dengelemelerini yapıyoruz. Aslında anlatıyoruz yani bu bir süreç. 15 yaşına kadar devam edeceğiz. Şimdilik kazanımlarımız bunlar, bunlarla rehabilitasyonda iyi alırsa belli bir süre iki yıl, üç yıl, dört yıl götürebiliriz. Ama çok iyi kontrol edeceğiz. Her çocuk farklı, büyüme hızı farklı. Şimdi bu artık bağımsızlığını mı kazandı? Muhteşem, yani bu çok tatminkâr bir videodur, defalarca seyretmekten zevk aldığımız bir videodur.

Spiker: Çok güzel, çok tatlı, çok seviyeli tenotomiden bu hale geldi.

Çok seviyeli tenotomiler yapılarak bu aşamaya geldi. Yani burada tek yerde değil de, bütün bir de bunu belki de inmek lazım. Yani şimdi sadece ayak bileği hastalığı değil. Yani tutulumu genelde bu çocukların ayak bileği, diz, kalça, hepsi bir bütün. Vücut bir bütün yani. Siz sadece ayak bileği üzerinden, diz üzerinden bir başarı sağlayamazsınız. Bu çocuklarda çok iyi bir fizik muayene ile hastalığın tutulum oranını değerlendirip, bütün aşamalarına aynı seviyede indirmeniz lazım. Bu da çok tehlikelidir. Belli bir noktaya odaklanırsanız, bazı bölgelerin daha dominant olmasına açıp aslında daha kötü bir hale de getirebilirsiniz. Yani çok bütünsel olarak yaklaşmak lazım. Yani maalesef bu başımıza geliyor, bazı yanlış tedav

ilerle. İşte sadece ayak bileği üzerinden bir tedavi görmüş ve “bükük diz yürüyüşü” dediğimiz daha ağır bir patoloji. Keşke parmak ucu yürüseymiş. Yani parmak ucu mu yürürsünüz, bükük diz yürüyüşü mü deseniz bana, parmak ucunda daha az yorulursunuz. Yani birtakım şeyler yanlış gitmiş. Şimdi tabii kemik ameliyatı yapmak zorunda kalmış. Tabii kemik ameliyatıyla daha ağır, daha zor bir şey yapmak. Bu da çok başarılı ama hani başarı diyorsanız botoks, rehabilitasyon, alçalamalar, kas ameliyatları, tendon ameliyatları ve büyümenin tamamlanması gerektiği yerde tabii ki her türlü cerrahiyi yapabilecek inancımızdayız ve hiç gözünün yaşına bakmayız.

Bir de şöyle bir şey var: Şimdi herkes her yere ulaşamıyor. Bizim böyle bir sloganımız var. Yani bu çocuğa bir cerrahi gerekiyor, şu kaslarını uzatmak gerekiyor veya bir derece kasılmasını azaltmak gerekiyor. Bunu bana veya başkasına yaptır, bunun bir önemi yok ama bu cerrahi yaptır. Yani eskiden korkulurdu, kesin bazı çocuklarda cerrahiler, işte daha böyle şey yapacak mı, rehabilitasyonumu engelleyecek mi? Maalesef eski yapılan ameliyatların da başarısızlığı, ameliyatların da sonucu, fizyoterapistlerle, rehabilitasyon uzmanlarının ciddi bir güvensizliği oluşturmuştu. Ama burada içimiz çok rahat, diyoruz ki bak bu, şu, şu, şu cerrahiler gerekiyor. Çocuk ortopedisi konusunda tecrübeli, çocuk ortopedisi derneğine üye, nöromusküler konusunda sıkı çalışan bulunduğun yerde bir cerrah bu operasyonları yapsın sana. Yani biz de yapabiliriz ama hani çok rahatlık. Bunları yaparsan eğer sonra da fizik tedavi ile bunları paylaşırsan, yaptığın işi özetlersen inanılmaz bir sonuç alırsın ve bundan sonra da yani gerçekten çok tatlı.

Spiker: Siz başarılardan bahsediyorsunuz tabii ki. Biz hani bir yandan söylediklerinizle aydınlanıyoruz, söylediklerinizle işin çerçevesini görüyoruz. Çünkü biz bakınca hani buradaki multidisiplini sizin gibi hekim olmadığımız için göremiyoruz. Ama anlattıklarınızla birlikte çok büyük bir mücadele var burada.

Çocuk epilepsi geçirir, nörolojik problemler olur, kas gevşetici ilaçlar gerekir, sürekli konsültasyonlar gerekir. Ama hani aile bilir ki burada birisi sahip çıkıyor. Sahip çıkan cerrahsa, gerçekten ben yurt dışında da bunu çok gördüm. Çocuk ortopedisi nöromüsküler hastalıklarla uğraşan bir çocuk ortopedisti ise bir böyle bir yukarıdan bakıp biraz daha işi daha iyi organize ediyor ve ailenin gerçekten güvenini de kazanıp, iyi sonuçlar aldıkça da beraber büyütüyorsunuz.

Ne zaman dediğimiz gibi, yani bu çocuklar zeka olarak geri değiller, başarılılar, cin gibiler. Sadece bunların biraz önünü açmak gerekiyor, bunların yükünü biraz azaltmak gerekiyor. Bu yükünü biz alalım ki onlar başarılı olsunlar. Her şeyi artık günümüz yapay zeka, akıllı teknolojiler... Her şey, önümüz çok açık. Biz bunlara belli bir önümüzdeki yıllara, deformitesi olmamış, artık bu kasılma yükünden azaltılmış vaziyette teslim etmek istiyoruz. Önümüz gerçekten teknoloji olarak, bir teknoloji olarak da çok değişebilir. Ben sağlam, her şeyi yerli yerinde tutayım. Ben önümüzdeki yıllara bu çocukları böyle teslim edeyim. Benim görevim bu.

Her zaman dediğimiz gibi yani bu çocuklar buradaki başarı, çok tatminkâr. Çok iyi sonuçlar alınabilen, çok iyi değerlendirip de defalarca da fizik muayene... Bir de şöyle bir şey var, fizik muayene yapıyorsunuz, cerrahiye karar veriyorsunuz, anestezi altında bir daha muayene ediyorsunuz. Anestezi ne demek? Anestezi artık bu beyinden gelen kasılmaları ortadan kaldırıyorsunuz ve bakalım bir de bu çocuk kasılmadığı zaman ne olmuş? Nasıl duruyor bacakları? Bunları tekrar tekrar videolara çekip, öncesi sonrası karşılaştırıp cerrahi planınızı ameliyat içinde tekrar revize edebiliyorsunuz.

Bu da tabii müthiş başarı getiriyor. Başarı demek, yani bunların bağımsız yürümesi demek, bunların ailenin üzerindeki yükünü azaltmak demek. Aileler çok çok başarılı, çok mutluyuz ailelerle beraber. Bize hani videolar attıkça da zevkle seyrediyoruz ve bunlarla her zaman buluşuyoruz, takip ediyoruz. Fizik tedavi, nöroloji, ortopedi ekseninde gerçekten bunlar başarılı olur. Bunlar için sihirbazlık değil bu. Bu çok net, yani iyi bir tanı, ondan sonra iyi bir organizasyon, iyi bir değerlendirme, biraz da tecrübeyle burada başarı olursunuz.

Spiker: Hocam ağzınıza, yüreğinize sağlık, gerçekten hani ben burada hem sizi dinlerken, hem izlemelere doyamıyorum. Yani bu gelişmeleri de görmek... Şimdi Özgün Bey de burada, bize yardımcı oluyor, orada da onu görüyorum, hocamı görüyorum. Fatma Hanım da burada yine.

Ali Fuat Karataş: Defalarca yürüdük, kaydediyoruz, sonra seyrediyoruz, tekrar seyrediyoruz, ameliyatın önce bir daha seyrediyoruz, bir daha, bir daha muayenelerini seyrediyoruz. Tatmin olmuyoruz, çağırıyoruz, tekrar muayene ediyoruz.

Spiker: Evet, muhteşem! Hocam, bu çocuklarımız için, cerebral palsi çocuklar için ve dolayısıyla aileler için ve dolayısıyla toplum için... Hocam önemli işler yapıyor, kendisine büyük saygı duyuyoruz, elinize, yüreğinize sağlık hocam. Ben bunları dinliyorum tabi, tabi olarak da belki toplumun önemlilik bölümünden çok daha iyi anlıyor olabilirim. Ama tabi hiç kimse, gerçekten ailesinde cerebral palsi olan biri kadar iyi anlayamayacaktır.

Bu anlamda bizi dinleyenler, değerli dinleyicilerimiz, hem podcast'ten dinliyorsanız hem de buradan izliyorsanız, bu noktada doğru kişiler izlediği zaman ne demek istediğimizi çok iyi anlayacaktır. Hocam, yüreğinize sağlık.

Ali Fuat Karataş: Çok teşekkür ediyoruz. Her zaman bunları paylaşmayı, bu bilgiyi paylaşmaktan çok mutlu oluyoruz. Yani doğru tedavi yapılsın istiyoruz. İçeriye bir çocuk girdiğinde yanlış tedavi yapıldığı zaman gerçekten yıkılıyoruz. Yani ekip olarak da diyoruz: 'Keşke 2 yıl önce şu yıla bulsaydı da ben çok daha iyi bir çocuk, çok daha az müdahalelerle çok daha iyi sonuç alabilirdim,' diyoruz. Bazen ağzımızdan kaçırıyoruz, aile üzülüyor.

Ailenin bir suçu yok, o kendini hekime teslim ediyor veya sağlık ekibine teslim ediyor. Ama ne olursa olsun bir adım atabilmek için, bir adım iyileştirebilmek için canla başla çalışıyoruz. Hep diyoruz işte, her şey çocuklar için, her şey bu muhteşem mücadele veren, daha önce de söylediğim gibi cesur yürekli kahramanlar için.

Spiker: Evet, cesur yürekleri onlar yürürler. Onlar hep birlikte sizin de ekibinizle... Aynen katkılarınızla çok daha güzel hallere gelirler, Türkiye’nin de geleceği olurlar, herkes için de mucizeleri umarım.

Sizin gibi de imzaları atanlar, hocam çok sağ olun. Teşekkür ederiz. Bir sonraki bölümde görüşmek üzere arkadaşlar, hem podcast’te buradan hoşça kalın diyorum hem de Çocuk Ortopedi TV’den bizi dinleyen, cerebral palsi ile ilgilenen ailelere de selamlar, saygılar. İrtibat numaralarına bakabilirsiniz. Hocama yine tüm sosyal medya mecralarından ulaşabilirsiniz.